Interreg PL-SK - Plaveč

Kategória

Názov mikroprojektu: Muszyna – Plaveč: Objavujeme zabudnutú históriu a kultúru poľsko-slovenského pohraničia

Nazwa mikroprojektu: Muszyna – Plaveč: Odkrywamy zapomnianą historię i kulturę polsko-słowackiego pogranicza

Číslo mikroprojektu: / Nr mikroprojektu INT/ET/TAT/1/II/B/0138

Program / Program: Interreg V-A Poľsko – Slovensko 2014 – 2020
Zdroj spolufinancovania / Źródło współfinansowania: Európsky fond regionálneho rozvoja
Dátum dohody o financovaní mikroprojektu / Data zawarcia umowy o dofinansowanie mikroprojektu: 17.05.2018

Vedúci partner / Partner wiodący:
Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna (PL)
ul. Rynek 31, 33-370 Muszyna
www.muszyna.pl

Partner / Parnter:
Obec Plaveč (SK)
Hviezdoslavova 101/4
065 44 Plaveč
www.plavec.sk

Opis projektu:
Napriek prítomnosti Poľska a Slovenska v Európskej únii, a s tým súvisiacim faktom otvorenosti hraníc, tak blízko sa nachádzajúce Muszyna a Plaveč nenadviazali spoluprácu na úrovni, ktorá by turisticky zatraktívnila región, pričom tieto mestá spája veľmi veľa. Strážne hrady, ktoré v nich existovali na začiatku XIV. storočia patrili jednému majiteľovi – krakovskému biskupovi Jánovi Muskatovi. Obidva majú dodnes zachované zrúcaniny veží, ktoré sa týčia nad riekou Poprad ako neobyčajné prírodno-kultúrne hodnoty. Napriek početným podobenstvám chýba medzi týmito mestami vzťah a spolupráca, ktorá by dovolila zadržať turistu na viac ako jeden deň, ale aj ukázať obyvateľom, že aj napriek jazykovým rozdielom tvoria časť jedného geograficko-historického regiónu a mali by spoločne konať smerom k jeho rozvoju. Základom toho bude realizácia historických vyhľadávaní v archívoch ukazujúcich život v súčasnom poľsko-slovenskom pohraničí rovnako v kontexte veľkých udalostí ako aj osudov jednotlivých ľudí. Výskum sa týka nie len obdobia stredoveku, husitských vojen, rozdelenia Poľska, ale aj nedávnej histórie, svedkovia ktorej ešte žijú a ktorá bola spojená s obdobím II. svetovej vojny ako aj neskoršieho obdobia. Doplnením vyhľadávania v archívoch pre najnovšie obdobie boli etnografické výskumy, vykonávané v súlade s najnovšími vedeckými trendmi, ktoré priniesli neuveriteľné množstvo nových poznatkov už zabudnutých z povedomia histórií a obrazov. Potrebné je pamätať, že pokolenie, ktoré si pamätá obdobie vojny a po vojne, už pomaly odchádza, takže to je posledná príležitosť zaznamenať ich spomienky. Doplnením týchto aktivít boli archeologické výskumy sústreďujúce sa na Muszynský hrad, ktorý bol vybudovaný v období vlády Jána Muskatu, na dodnes nepreskúmanom vale uzatvárajúcom prístup do Muszyny z južnej strany, ktorá bola najviac ohrozená nie vždy spriatelenými susedami. V tom istom období boli realizované dlho očakávané konzervačné práce spojené s archeologickým výskumom hradu Plaveč, vďaka čomu sa stane zaujímavejším a bezpečnejším pre turistov. Informácie zozbierané v priebehu výskumných prác boli publikované vedeckou a populárno-vedeckou formou tak, aby tvorili základ pre vytváranie ďalších zaujímavých turistických projektov a kultúrnych podujatí. Zámerom projektu bolo aj spojenie obyvateľov pohraničia, ukázanie im spoločnej, občas zložitej, ale často aj dojímavej histórie. Zámerom bolo aby tieto aktivity oslovili všetkých – starších i mladých ľudí, ľudí s telesným postihnutím, deti a mládež prostredníctvom ich zapojenia do poznávacieho a učiaceho sa procesu o spoločnej histórii. Rozvoj regiónu závisí veľkou mierou na cestovnom ruchu, a preto boli realizované aj turistické atrakcie, ktoré spájajú zaujímavým spôsobom zábavu a vzdelávanie. Spolupráca výskumníkov a obyvateľov pohraničia pri poznávaní histórie poslúži vede, ale aj posilňovaniu medziľudských vzťahov bez ohľadu na ékoľvek hranice.

Opis projektu:
Pomimo obecności Polski i Słowacji w Unii Europejskiej oraz idącej za tym faktem otwartości granic, znajdujące się tak blisko Muszyna i Plaveč do tej pory nie nawiązały współpracy na poziomie, który czyniłby region bardziej atrakcyjnym turystycznie, a miasta te łączy bardzo wiele. Istniejące w nich niegdyś warownie w początkach XIV w. należały do jednego właściciela, biskupa krakowskiego Jana Muskaty. Obydwa posiadają do dzisiaj zachowane ruiny warowni, górujące nad Popradem, niezwykłe walory przyrodniczo-kulturowe. Pomimo tak wielu podobieństw brakowało pomiędzy tymi miastami więzi i współpracy, która nie tylko pozwoliłaby zatrzymać turystę na więcej niż jeden dzień, ale też pokazać mieszkańcom, iż pomimo różnic językowych stanowią część jednego regionu geograficzno-historycznego i powinni wspólnie działać w kierunku jego rozwoju. Fundamentem tym była realizacja kwerend historycznych ukazujących życie na obecnym pograniczu polsko-słowackim, zarówno w kontekście wielkich wydarzeń, jak i losów pojedynczych osób. Badania obejmowały nie tylko okres średniowiecza, wojen husyckich, zaborów, ale też historię najbliższą, której świadkowie jeszcze żyją, związaną z okresem II wojny światowej oraz późniejszy. Uzupełnieniem kwerendy dla czasów najnowszych były prowadzone zgodnie z najnowszymi trendami nauki badania etnograficzne, które przyniosły sporą ilość nowych, zapomnianych bądź wypartych ze świadomości historii i obrazów. Należy pamiętać, iż pokolenie, które pamięta czasy wojny i powojenne powoli odchodzi, a zatem to była już ostatnia możliwość zapisania ich wspomnień. Uzupełnieniem tych działań były badania archeologiczne skoncentrowane na muszyńskim grodzie wybudowanym w okresie panowania Jana Muskaty, nierozpoznanym do tej pory wale zamykającym dostęp do Muszyny od strony południowej, która była najbardziej narażona ze strony nie zawsze przyjaźnie nastawionych sąsiadów. W tym samym czasie zrealizowane były długo oczekiwane prace konserwatorskie połączone z badaniami archeologicznym na zamku w Plavču, dzięki czemu stał się on bardziej interesujący oraz bezpieczniejszy dla turystów. Zebrane w toku prac badawczych informacje zostały opublikowane w formie naukowej oraz popularno-naukowej tak, aby mogły stanowić podstawę do tworzenia kolejnych ciekawych projektów turystycznych i wydarzeń kulturalnych. Zamysłem projektu było też połączenie mieszkańców pogranicza, pokazanie im wspólnej, czasem trudnej, ale często też wzruszającej historii. Zamiarem było aby działania te dotarły do wszystkich- do osób starszych i młodych, do osób niepełnosprawnych, dzieci i młodzieży poprzez włączenie ich w proces poznawania i uczenia się wspólnej historii. Pamiętając, iż rozwój regionu zależny jest w dużej mierze od turystyki, przeprowadzono również atrakcje dla turystów, łączące w ciekawy sposób zabawę i naukę. Współpraca badaczy i mieszkańców pogranicza przy poznawaniu historii służyła nauce, ale też umacnianiu więzi pomiędzy ludźmi, nie bacząc na jakiekolwiek granice.

Celková hodnota mikroprojektu / Wartość całkowita mikroprojektu:
108 078,87 €

Podiel partnera / Udział partnera:
Obec Plaveč: 54 764,52 € (50,67% celkovej hodnoty projektu)
v tom z:
Európsky fond regionálneho rozvoja / Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 46 549,84 € (85%)
Prostriedky zo štátneho rozpočtu / Środki z budżetu państwa – 5 476,45 € (10%)
Vlastný vklad / Wkład własny – 2 738,23 € (5%)

Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna: 53 314,35 € (49,33% wartości całego projektu)
v tom z:
Európsky fond regionálneho rozvoja / Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego –
45 317,19 € (85%)
Prostriedky zo štátneho rozpočtu / Środki z budżetu państwa – 2 665,71 € (5%)
Vlastný vklad / Wkład własny – 5 331,45 € (10%)

Obdobie realizácie mikroprojektu / Okres realizacji mikroprojektu: 03.2018 – 02.2019

Cieľ projektu / Cel projektu:
Hlavným cieľom mikroprojektu bolo získavať a prehlbovať vedomosti o historických a kultúrnych hodnotách poľsko-slovenského pohraničia a ich rozširovanie a propagovanie prostredníctvom ukázania života ľudí z viacerých aspektov cez stáročia, začínajúc od ich každodenných aktivít a končiac účasťou vo veľkých udalostiach medzinárodného charakteru. Pre získanie týchto informácií boli intenzívne zapojení obyvatelia pohraničia, čo prispelo z jednej strany k získavaniu ešte zaujímavších výsledkov výskumu, ale zároveň posilnlo povedomie miestnej spolupatričnosti. Tento cieľ bol dosiahnutý prostredníctvom realizácie výskumných činností v mnohých oblastiach: historickej, archeologickej, etnografickej a prezentáciou výsledkov týchto výskumov formou prednášok vedných výskumníkmi z jednotlivých disciplín, prostredníctvom tlačenej publikácie, informovania na internetových stránkach, tvorivých dielní pre deti a mládež alebo vydávaním novín informujúcich obyvateľov regiónu a turistov o najnovších objavoch výskumníkov a nabádajúcich ich k aktívnej účasti. Realizované aktivity spolu s reštaurátorskými prácami vykonanými na jednom z najdôležitejších hradov v regióne zvyšujú turistickú atraktivitu tejto pohraničnej oblasti. Cieľom archeologických, historických a etnografických výskumov vykonávaných v oblasti pohraničia bolo evidovať historické dedičstvo a pamäti minulosti ako aj zhromaždiť a zachrániť archívny, etnografický a archeologický materiál, ktorý po odbornom spracovaní bol sprístupnený na obidvoch stranách hranice vedcom, muzeálnym pracovníkom a regionálnym znalcom ako aj učiteľom aby mohli pri svojej práci využívať informácie doteraz nedostupné v odborných a populárnovedeckých textoch.

Celem ogólnym mikroprojektu było pozyskanie i utrwalenie wiedzy o walorach historycznych i kulturowych pogranicza polsko – słowackiego oraz jej upowszechnienie i promowanie poprzez wieloaspektowe ukazanie życia ludzi na przestrzeni wieków, począwszy od ich codziennej aktywności, a skończywszy na uczestnictwie w wydarzeniach wielkich o charakterze międzynarodowym. W pozyskiwanie tych danych intensywnie zostali zaangażowani mieszkańcy pogranicza, co przyczyniło się zarówno do uzyskania jeszcze ciekawszych wyników badań, ale także wzmocniło poczucie lokalnej tożsamości. Cel ten został osiągnięty poprzez przeprowadzenie działań badawczych na wielu płaszczyznach: historycznej, archeologicznej, etnograficznej oraz promocji wyników tychże badań w postaci prelekcji prowadzonych przez badaczy z poszczególnych dyscyplin, wydawnictwa w formie drukowanej, informacji na stronie internetowej, warsztatów dla dzieci i młodzieży, czy wydawania gazety informującej mieszkańców regionu i turystów o najnowszych odkryciach badaczy i zachęcającej ich do aktywnego wzięcia w nich udziału. Podjęte działania, wraz z pracami konserwatorskimi wykonanymi na jednym z najważniejszych zamków regionu zwiększyły atrakcyjność turystyczną tego obszaru pogranicza. Prowadzone na obszarze pogranicza badania archeologiczne, historyczne, etnograficzne miały na celu zarejestrowanie spuścizny historycznej i pamięci przeszłości oraz zebranie, ocalenie materiałów archiwalnych, etnograficznych, archeologicznych, które po specjalistycznym opracowaniu zostały udostępnione po obu stronach granicy naukowcom, muzealnikom oraz regionalistom i nauczycielom, by mogli oni korzystać w swojej pracy z informacji dotąd nieobecnych w tekstach naukowych i popularyzatorskich.

Aktivity mikroprojektu / Działania w mikroprojekcie:

– Realizácia archeologického výskumu na hradisku. / Wykonanie badań archeologicznych na grodzisku.

– Realizácia archeologického výskumu valu uzatvárajúceho mesto. / Wykonanie badań archeologicznych wału zamykającego miasto.

– Realizácia historických výskumov, ktorých cieľom bude zhromaždiť nové širšie neznáme dokumenty, fotografie a mapy, ktoré prehlbujú historické poznatky a ktoré neboli širšie využité a publikované. / Wykonanie badań historycznych, których celem było zebranie nowych, nieznanych szerzej dokumentów, zdjęć, map rozszerzających wiedzę historyczną, które nie zostały szerzej wykorzystane i rozpowszechnione.

– Realizácia etnoarcheologických výskumov. / Wykonanie badań etnoarcheologicznych.

– Vydávanie novín (6 ed.) / Wydawanie gazety (6 egz.).

– Prípravu populárno-vedeckej publikácie. / Wydanie wydawnictwa popularno-naukowego.

– Archeologické tvorivé dielne pre deti a mládež. / Warsztaty archeologiczne dla dzieci i młodzieży.

– Ochrana, obnova a prezentácia pamiatky Hrad Plaveč – južná časť juhozápadného paláca. / Ochrona, odnowa i prezentacja zabytku Zamek Plaveč – południowa część pałacu południowo-zachodniego.

– Aktivity propagujúce ochranu kultúrneho dedičstva. Leták so súťažou, konferencia, doplnenie informačného systému./ Aktywności promujące ochronę dziedzictwa kulturowego – ulotka z konkursem, konferencja, uzupełnienie systemu informacyjnego.

Stav projektu / Status projektu: ukončený / zakończony

Fotodokumentácia partnera projektu

——————————————————–
Úlohy projektu realizované obcou Plaveč:

1. Ochrana, obnova a prezentácia pamiatky Hrad Plaveč – južná časť juhozápadného paláca

SK – Konzervácia južnej palácovej veže spočívala v stabilizácii uvoľnených častí a doplnení chýbajúcich častí murív. Na okenných otvoroch boli doplnené všetky záklenky tehlovým murivom, boli doplnené narušené a chýbajúce parapety z kamenného muriva v líci fasády a chýbajúce líca ostení. Murivo bolo očistené od náletovej zelene, plochy, kde sa omietka nezachovala boli preškárované v rozsahu 20% celkovej plochy.

PL – Konserwacja pałacowej wieży południowej polegała na stabilizacji luźnych i uzupełnieniu brakujących części murów. Uzupełniono: cegłą w otworach okiennych wszystkie sklepienia, naruszone i brakujące parapety z kamienia we froncie fasady, brakujące fronty ościeżnicy. Mur został oczyśczony z zielonego nalotu, na powierzchni bez zachowanego tynku została usunięta pęknięcia na 20% całkowitej powierzchni.

2. Aktivity propagujúce ochranu kultúrneho dedičstva. Leták so súťažou, konferencia, doplnenie informačného systému

SK – V rámci úlohy bol vydaný leták so súťažou „Spoznaj štyri hrady na rieke Poprad“, ktorý obsahoval fotografiu a mapy okolia hradov Ľubovňa, Plaveč, Muszyna, Rytro a spoločný kalendár podujatí. Leták bol dvojjazyčný, v poľskom aj slovenskom jazyku. Formát A4, skladaný, počet 5 000 kusov. Na podporu distribúcie letáku bola vyrobená plastová tabuľa A2, po 2 kusy na jeden hrad (spolu 8 ks). Tabuľa obsahovala kalendár podujatí a informácie o súťaži. Obsluha súťaže bola vykonaná: účasťou na podujatiach, obsluhou stánku s vystavenou cenou súťaže – kráľovskou korunou. Konferencia „Ochrana a prezentácia kultúrneho dedičstva, Plaveč – Muszyna 2018“ bola pre zainteresovanú verejnosť na poľskej a slovenskej stane, spolu 50 ľudí. Uskutočnila sa v závere roka 2018, s dvojdňovým programom v dňoch 29. – 30.11.2018, v Plavči a Muszyne, spolu s exkurziami na miesta výskumných prác. Výstupom konferencie bolo zhodnotenie a prezentácia výsledkov výskumov, prezentácia a porovnanie prístupov k ochrane kultúrneho dedičstva na poľskej a slovenskej strane, prezentácia návrhov na tvorbu spoločných produktov cestovného ruchu.
Doplnenie informačného systému spočívalo v osadení dvoch tabúľ pri hlavnej ceste v obci Plaveč, na bočných stenách autobusovej zastávky, ktorá je vo vlastníctve obce Plaveč. Na tabuliach s rozmermi 1,2 m x 2 m je možné meniť obsah výlepom veľkoplošných plagátov. Na hrade Plaveč bol vybudovaný náučný chodník z troch informačných tabúľ s rozmermi 90 cm x 120 cm. Úvodná tabuľa je pri vstupe do hradného areálu. Dve tabule obsahujú edukačné zaujímavosti, zistené počas výskumných prác v rámci projektu.

PL – W ramach zadanie wydano ulotki z konkursem „Poznaj cztery zamki przy rzece Poprad” ze zdjęciami i mapami okolicy zamków Lubowelskiego, Plaveč, Muszyna, Rytro, wspólnym kalendarzem imprez. Ulotka była dwujęzyczna (polski i słowacki), formatu A4, składana, 5 000 sztuk. Tablica z tworzyw sztucznych A2 do dystrybucji ulotki (po 2 sztuki na jeden zamek, łącznie 8 sztuk) zawierała kalendarz imprez i informacje o konkursie. Obsługa konkursu – udział w czterech imprezach, obsługa stanowiska z wystawioną nagrodą w konkursie – koroną królewską.
Konferencja „Ochrona i prezentacja dziedzictwa kulturalnego, Plaveč – Muszyna 2018“ dla zainteresowanych po polskiej i słowackiej stronie (dla ok. 50 osób) odbyła się pod koniec 2018 r., 29. – 30.11.2018, w mieście Plaveč i w Muszynie, obejmowała też wycieczki do miejsc prac badawczych. Na konferencji doszło do oceny i prezentacji wyników badań, prezentacji i porównania dostępu do ochrony dziedzictwa kulturowego po polskiej i słowackiej stronie, pokazania planów tworzenia wspólnych produktów turystycznych.
Uzupełnienie systemu informacyjnego polegało na montażu dwóch tablic przy drodze głównej w miejscowości Plaveč, na bocznych ścianach przystanku autobusowego, który pozostaje we własności gminy Plaveč. Na tablicach o wymiarach 1,2 m x 2 m będzie można zmieniać treść przez przylepianie plakatów wielkopowierzchniowych. Na zamku Plaveč została zbudowana ścieżka edukacyjna składająca się z trzech tablic informacyjnych o wymiarach 90 cm x 120 cm: 1 tablica wstępna przy wejściu na teren zamkowy, 2 tablice z ciekawostkami, odkrytymi podczas prac badawczych projektu.